کره زمین خانه همه موجودات زنده، شناخته شده برای ما، در سراسر هستی است. سن آن تقریبا یک سوم سن جهان‌ست و باید اعتراف کرد که واقعا زیباست. یک لایه نسبتا فشرده با یک هسته سنگین فلزی و یک پوسته سطحی سبک‌تر که در لایه نازکی از هوایی مطلوب برای تنفس پیچیده شده است.
با اقیانوس های پهناور، دشت‌های حاصلخیز، کوه‌های پرشکوه، رودهای آب شیرین، جویبارها، دریاچه‌ها و سفره‌های آب، در حال گردش به دور ستاره‌ای که ما را گرم می‌کند و به ما انرژی می‌دهد. اما خانه ما چطور به وجود آمده و از چه ساخته شده است؟
میلیاردها سال پیش زمین از باقیمانده‌های ستارگان مرده که در یک ابر گازی غبارآلود عظیم گرد آمده بودند بوجود آمد. ابر گازی در مرکز متراکم‌تر شد. ذرات کوچک شروع به پیوستن به یکدیگر و ایجاد اشیاء بزرگتر و بزرگتر کردند، تا آنجا که اجرامی را تشکیل دادند که ما امروزه آنها را «سیاره» می خوانیم. این فرآیند بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون سال زمان برد و هنوز هم به خوبی درک نشده است.
در این زمان، درحالی که منظومه خورشیدی جوان و نامنظم بود، یک شیء غول پیکر، به بزرگی مریخ، با خانه ما برخورد کرد. ضربه بسیار سخت بود و اگر این شیء سنگین‌تر می‌بود، می‌توانست زمین را نابود کند. موادی از زمین به مدار پرتاب شدند و ماه را به وجود آوردند، که بزرگترین قمر در مقایسه با سیاره‌اش در منظومه شمسی است.
در این زمان، زمین یک جهنم داغ بود که دائما مورد اصابت شهاب سنگ‌ها قرار می‌گرفت، با اقیانوس‌هایی از گدازه و جوی مسموم کننده. اما چیزی عمیقا در حال تغییر بود. زمین سرد شد و آب از توی زمین راه خودش را به سطح زمین باز کرد و به زمین بارید، تا دوباره تبخیر بشود و ابرها را بوجود بیاورد.
میلیون‌ها شهاب سنگ آب بیشتر و بیشتری به سیاره ما آوردند. امروزه، سطح زمین ۷۱ درصد آب و ۲۹ درصد خشکی است. ۹۷.۵ درصد آن آب شور است و این در حالی است که تنها ۲.۵ درصد آن را آب شیرین تشکیل می‌دهد. ۶۹ درصد آب شیرین، به صورت یخ و برف، ۳۰ درصد آن زیر زمین و تنها حدود یک درصد آن، باقیمانده آب‌های زمین را تشکیل می‌دهد. اما بیشتر همین مقدار کوچک هم به صورت آب منجمد است. تنها سهم اندکی از آب سیاره ما در دریاچه‌ها و رودهاست و مقدار بسیار کمتری هم داخل بدن موجودات زنده قرار دارد.
رفته رفته زمین سرد شد و در سطح آن پوسته‌ای نازک تشکیل شد. اما در درونش، صخره‌های داغ، پوسته روی زمین را از زیر جابه‌جا می‌کردند و آن را به قطعه‌های کوچکتر می‌شکستند و به حرکتی چرخشی ادامه می‌دادند. به این فرآیند «زمین ساخت صفحه‌ای» می‌گویند و هم اکنون نیز در حال اتفاق افتادن است. پوسته‌ی زمین از صفحات غول‌پیکری تشکیل شده که پیوسته در حال حرکت هستند. زمانی که این صفحات به هم می‌رسند به تدریج می‌شکنند و کوه‌های بزرگ را بوجود می‌آوردند و یا به شدت به پایین سقوط کرده، بیشتر به عمق زمین فرو می روند و گودال‌های عمیقی بوجود می یاورند. به همین ترتیب بود که مرتفع‌ترین مکان روی زمین، کوه اورست و عمیق‌ترین آنها، درازگودال ماریانا به عمق ۱۱ کیلومتر به وجود آمدند. از دیدگاه ما قطعا کوه‌ها و گودال‌های زمین، عظیمند، اما اگر به برش عرضی زمین نگاهی کنید می‌توانید ببینید که آنها واقعا چقدر کوچک هستند.
بخشی که ما روی آن زندگی می‌کنیم، پوسته نام دارد که تقریبا ۵۰ کیلومتر ضخامت دارد. هرچند که این ضخامت می تواند بین ۵ تا ۷۰ کیلومتر متغیر باشد. ضمنا Kola عمیق‌ترین چاله‌ای که توسط بشر حفر شده ۱۲.۲۶۲ کیلومتر عمق دارد. بعد از پوسته به گوشته می‌رسیم. گوشته یک قشر صخره ای سیلیکاتی‌ست که حدود ۲۹۰۰ کیلومتر ضخامت دارد. گوشته از دوبخش بالایی و پاینی تشکیل شده وگوشته بالایی، خودش بخش‌های مختلفی دارد. قسمت بالای آن که چسبناک است و پوسته را حمل می‌کند و لیتوسفر نامیده می‌شود. پس از آن نوبت به آستنوسفر می‌رسد که از مواد کمتر سیار و عمدتا جامد تشکیل شده. گوشته پایینی تا اعماق زمین و به هسته خارجی آن می‌رسد. هسته خارجی زمین لایه‌ای از آهن و نیکل مایع هست و حدود ۲۲۶۶ کیلومتر ضخامت دارد و دمای آن بین ۴۰۰۰ تا ۵۷۰۰ درجه سلسیوس متغیر است و در مرکز هسته درونی قرار دارد. هسته درونی عمدتا جامد است و توپی از آلیاژ آهن-نیکل، با شعاعی در حدود ۱۲۰۰ کیلومتر و دمایی در حد دمای سطح خورشید دارد. هسته مرکزی به آرامی درحال بزرگتر شدن است. با سرعت تخمینی حدودا یک میلیمتر در سال.
اینک نوبت به میدان مغناطیسی زمین می‌رسد. این یک پدیده نامرئی‌ست که ذرات پرانرژیی ساطع شده از خورشید و سایر منابع را منحرف می‌کند و محیطی پایدار به وجود می‌آورد. البته اثرات تشعشعی نسبتا کوچکی هم روی زمین وجود دارد. اما چرا این میدان مغناطیسی وجود دارد؟
درواقع، اطلاعات زیادی دربارهی آن نداریم. ما می‌دانیم که این میدان مغناطیسی با هسته زمین در ارتباط است. درون این کره فلزی جریان‌های بزرگ الکتریکی در مدل‌های پیچیده‌ای جریان دارند. این جریان‌ها یک میدان مغناطیسی را به وجود می‌آورند که به نوعی خودشان را تحت قوانین الکتروداینامیک پایدار می کنند. کل این سیستم «داینامو» نامیده می‌شود.
نظرتان در مورد هوایی که ما را احاطه کرده، چیست؟ از نظر حجمی هوای خشک عمدتا از نیتروژن، اکسیژن، آرگون، کربن و مقادیر متغیری از بخار آب و همچنین مقادیر کمی از سایر گازها تشکیل شده. انسان‌ها به لایه زیرین جو بسیار وابسته هستند. تروپوسفر، جایی که هوا آنجاست، به طور متوسط ۱۲ کیلومتر ضخامت دارد. بالای آن استراتوسفر قرار دارد، جایی که لایه ازون از ما در برابر خطرناکترین نوع نور خورشید محافظت می‌کند. بالای آن، مزوسفر قرار دارد، سردترین مکان روی زمین با دمای متوسط در حدود ۸۵ درجه سانتیگراد زیر صفر. در حدود ۸۰ کیلومتر بالاتر از سطح زمین، ترموسفر شروع می‌شود. ورود به فضا ناحیه مشخص و معینی ندارد اما انسان‌ها تصمیم گرفتند که در فاصله ۱۰۰ کیلومتری، زمین تمام شده و فضا شروع می‌شود، هر چند که جو زمین، کمی بیشتر امتداد پیدا می‌کند.
در این ناحیه به «یونوسفر» می‌رسیم، شفق قطبی و ایستگاه فضایی بین المللی اینجا قرار دارند. خارجی‌ترین لایه که اگزوسفر نام دارد، تا ۱۰۰۰۰ کیلومتر امتداد پیدا می‌کند و به نرمی با فضای بیرونی تلفیق می‌شود، جایی که دیگر خبری از جو زمین نیست. اتم‌ها و مولکول‌ها در این ناحیه چنان از هم دورند، که می‌توانند بدون برخورد با همدیگر، صدها کیلومتر جابه‌جا بشوند.
انسان‌ها در شکل فعلی‌شان، تنها حدود دویست هزار سال وجود داشتند، این معادل چهار هزارم درصد از تاریخ زمین است که واقعا خیلی طولانی نیست! و حالا ما اینجاییم، درون یک لایه نازک مرطوب و روی یک سنگ کوچک نمناک زندگی می‌کنیم. ما اسم این سنگ را زمین گذاشتیم. زمین محصول ژرف‌ترین ساز و کارهای جهان است. نتیجه فرآیندی پیوسته از آفرینش و نابودی که در همه حال در سراسر جهان به کمک شانس، قوانین جهان و اتفاقات تصادفی در حال وقوع هست.
ترجمه زیرنویس: سودابه کریمی
دوبله: افشین ذریه
تدوین و صداگذاری: گروه آموزشی استادبوک www.ostadbook.com
Created by: Kurz Gesagt – In a Nutshell
برگرفته از سایت گمانه
